Manchay sasachay mana chanin hark'achikuymanta icha wisq'achikuymanta yanqapas qadi huchachaykunamanta huk yuyay k'uchi pachawan hinallataq chikanyaykunawan pacha kawsaypaq manchachiykubawan vulnerabilidades nisqap hinallataq yuyay unanchaykuna huktaqyachan.

Manchay sasachay mana chiqaq tunpaykunamanta hinallataq hark'ay wataykuykunamanta /mana chanin apachikuykunata awqaspa

Manchay sasachay mana chiqaq tunpaykunamanta hinallataq hark'ay wataykuykunamanta /mana chanin apachikuykunata awqaspa

Manchay sasachay mana chanin hark'achikuymanta icha wisq'achikuymanta yanqapas qadi huchachaykunamanta huk yuyay k'uchi pachawan hinallataq chikanyaykunawan pacha kawsaypaq manchachiykubawan vulnerabilidades nisqap hinallataq yuyay unanchaykuna huktaqyachan.

Ilustración: Omar Siancas.

Wakin willay kamayuqkunaqa mana chaninpi wisq'asqa kanku mana chanin hinallataq mana chiqaq huchachaykunamanta. Achkhan kanku wisq'arisqa, maypachapi, hatun ñiqi rakiriypi formalmente nisqapi mana huchachasqa icha prisión preventiva nisqapi churarisqa.

11 Mayo, 2022

Willay kamayuqkunaqa huchachasqa kankuman mana chanin imaymana ruraykunamanta mana chiqaq tunpakuykunawan, maypacha chayqa huk condena criminal nisqaman apanman. Guía de Seguridad para Periodistas de la OSCE chiqancharisqanman hina, kay yuyay unanchayqa qukun qillqayachaykunamanta uyariqkunaq munasqan willakuykuna ch'inyachinapaq, ancha yupayninpiqa sichus kaykuna Estado nisqata sasachan hina, figuras públicas nisqakunata icha ancha atiyniyuq riqsisqa wakichisqa huñukunata. Wakin willay kamayuqkunaqa mana chaninpi wisq'asqa kanku mana chanin hinallataq mana chiqaq huchachaykunamanta. Achkhan kanku wisq'arisqa, maypachapi, hatun ñiqi rakiriypi formalmente nisqapi mana huchachasqa icha prisión preventiva nisqapi churarisqa.

Yuyay qaykuna pisiyachinapaq icha hark'anapaq manchay sasachaykuna mana chiqaq huchachachikuymanta hinallataq wisq'achikuymanta.

Manchay sasachay mana chanin hark'achikuymanta icha wisq'achikuymanta yanqapas qadi huchachaykunamanta huk yuyay k'uchi pachawan hinallataq chikanyaykunawan pacha kawsaypaq manchachiykubawan vulnerabilidades nisqap hinallataq yuyay unanchaykuna huktaqyachan. Kayqa niyta munan chay manchay sasachayqa ñiqi rakiriyninpi qhawarisqa kanan, ancha yupayninpiqa sichus llank'ay pachayki icha imaymana ruray allin kasqayki huktaqyachan hina. Manchay sasachay hanan kay chaskiyninpi pisiyachinapaq, Seguridad de Reporteros Sin Fronteras nisqa riqsichiq willay kamayuqkunata saminchan:

  • Vulnerables nisqa ruraq mink'aqikunata pisiyachinanchu. Vulnerabilidad nisqaqa kanman maypichus tarikuyniykimanta icha huk teléfono nisqaman mana atikuy yaykuymanta, chaymantapas kachkallanmantaq chiqanchasqa redes nisqa mana kasqanwan hinallataq kutichiykuna hukllachasqawan.
  • Achkhayachiysi yuyay unanchaykuna hark'ayniykichista: kallpachaykuna hinallataq charinakuna maypichus huk huñu icha huk amachaq haykunman huk hanan kay yuyayniyuqta seguridad nisqata tarinanpaq. Wakin ahina yuyay unanchaykuna yachachisqa kankuman huk hanan kay yuyayniyuqta seguridad nisqata tarinanpaq. Wakin ahina yuyay unanchaykuna yachachisqa kankuman qillqayachay kamachikuykunapi hinallataq seguridad nisqapi kanan huk huñu equipo nisqa hina llank'aysiq, huk teléfono nisqaman atikunan haykuy hinallataq transporte seguro nisqa, yupaychana huk allin red nisqa amachaqkunawan, huk allin imaymana ruray manchakuywan awqanapaq, etcétera.

Chaymantapas, qillqarima red de seguridad de SEEMO nisqa sut'ichan:

  • Sichus tarikunki urapi ñit'isqa icha hawa manchachiykunata awqachkanki ichaqa público nisqapi mana atikunchu sut'ichayta, yuyarinayki muyuy willakuykunapi rimay phawachiyta.
  • Presión nisqap mayqin ima sut'ichaytapas waqaychay - qillqa willanakunata icha correos electrónicos nisqakunara, qillwa rimaykunata hinallataq audio icha vídeos nisqakunatapas - huk allin chiqanpi hinallataq riqsisqayki runakunawan rakiriy.
  • Chiqan presión nisqapi icha mayqin ima manchay sichus atikunman sut'ichay hinaqa, huk willaykamayuq prensa nisqaman hinallataq huñukuy riqsisqa chawpikunaman willarimunan, chaymantapas público nisqaman ninallantaq.
  • Sapanka manchachiy hinallataq ataque físico nisqa huk willaykamayuqta icha yawarmasimanta policía nisqapi huchachayta churarina hinallataq sut'incharina.
  • Solidaridad periodística nisqaqa ancha yupa allinmi kay casos nisqakunapi. Sapanka chiqaq manchachiy icha maqakuywan kapuhay hawa suyukunapi riqsirikunan.

Ahina pachapi, Comité para la Protección de los Periodistas (CPJ) wakichin huk Paquete de seguridad física hinallataq digital nisqata willay kamayuqkunapaq pikunachus arrestos hinallataq detenciones nisqakuna awqanapaq:

Seguridad Digital nisqap saminchaykuna:

  • Medidas nisqakunata hap'iy unanchay dispositivos nisqaykikuna hark'anapaq hinallataq willakuyniykita manaraq ima hark'aypas icha wisq'aypas kachkaqtinraq. Kayqa pisiyachin wakinkuna chanikunaykiman icha fuentes nisqaykikunaman haykuyninta. Kunan pachapi yuyanayki ima willakuytaq, qillqarimaykunata hinallataq fotografías nisqakunata ch'aqtarisqa dispositivos nisqaykipi waqaychasqa kachkan hinallataq maypitaq tarikun.
  • Manchay sasachaypi churasunki chay willakuykunata ch'usahachinayki. Kamayuq kanayki kamachiyniyuqkuna icha huchasapa huñukuna tecnología nisqa k'acha yuyay unanchayniyuq yachaykuna ch'usahachisqata atinkuman wakmanta urkhuy allinyachiyta. Historial de navegación nisqaykita sapa ratu pichanayki hinallataq lliw cuentas nisqaykipi sesión nisqata wisq'anallaykipuni.
  • Redes sociales nisqapi runakunata yachayniykikunaman haykuqta t'aqanayki. Cuentas nisqaykikunapi yachaykunata qhawakipay, ancha yupayninpiqa correo nisqaykita hinallataq redes sociales nisqaykita. Riqsiriy ima willakuytaq qanta, hinallataq waqkunata manchay sasachaypi churanman.

Medidas física nisqap saminchaykuna:

  • Machkhachay hinallataq hamut'ay mayqinkunataq chiqan kamachiyniykikuna willay kamayuq hina región nisqapi icha mama suyupi maypichus willariyniykuna chayarichkan chayqa. Tariyta yanay: imaraykutaq wisq'asunkisman icha imaraykutaq mana, willay kamayuqkunata yuyaykuna ñawpaq arrestos nisqamanta hinallataq imayna rurarisqataq qarqanku, mayqinkunataq unidades de gobierno nisqakuna icha orden público nisqa mayqinkunachus wisq'ayniykita ruranman chayqa, maypitaq atikunman hark'ayniyki hinallataq imayna kaqtinpitaq amachaqkunaman haykuyta atiwaq

Astawan willakuykunapaq, ama hina kaychu kay kikinchaykunata qhaway Evaluación de  riesgos de CPJ nisqata qillqakamay rimaypi rakirisqata.

Sichus hark'asunchis/wisq'asunchis:

  • Manaraq wisq'asunchis hina policía nisqaqa willanasunki hark'asqa kasqaykita hinallataq ninasunki imamantataq chayta. Maypi kasqanta, pachata allinta qhawariy hinallataq circunstancias nisqakunata wisq'ayman apasunki chayta.
  • Saminchayqa mana fotografías nisqa kananku icha filmaciones nisqa chay wisq'aymanta policía nisqata phiñachinman ahina kaqtinqa maypacha equipo nisqaykita pirdichinkuman icha qichusunkisman hinallataq maqasunkisman.
  • Lliw willakuy atiqta qillqa sut'ichay mayt'usqa policías nisqakunamanta, sutinkunatapas, placa nisqap yupayninta, departamentos nisqankunata hinallataq sapanka imay kaynin kikinchaqta.
  • Muyuntinpi kaq runakunata allinta qhawarikuy wisq'ayniykimanta atinkuman uyanchayta.
  • Sichus huk policía nisqawan kapuhasqa kanki hinaqa, k'iriykikunamanta huk qillqakamachiyta yanakuy apayta, hampichikusqayki chaskisqaykita hinallataq mayqin hampina wasiman qhawaykusqa. Kamayuqkunap sutinkunata hinallataq riqsichik qhawaykunata qillqa ch'ikuyta munay.

Astawan willaykunapaq, tapuriy kay Evaluación de Seguridad previa a la asignación de CPJ nisqata hinallataq kay Artículo de GIIN nisqata wasiykipi huk redada gubernamental nisqawan imayna awqanamanta (Rusia suyupi yuyaychasqa).

 

 

Reloj Se ha añadido un artículo a su lista de lecturas